Op dinsdag 4 februari 2025 buigt de Grote Kamer van het Europese Hof van Justitie zich over een baanbrekende zaak tegen Frontex, aangespannen door een Syrisch gezin. Deze zaak draait om de vraag of het Europese grensagentschap aansprakelijk kan worden gehouden voor zijn rol bij illegale pushbacks, een praktijk die op grote schaal wordt toegepast langs de buitengrenzen van de Europese Unie.
De zaak markeert een juridisch en maatschappelijk belangrijk moment. Doordat de zaak naar de Grote Kamer is verwezen, is hiermee expliciet het belang onderstreept van de vraag of Frontex boven de wet staat en of het agentschap (mede) verantwoordelijk kan worden gehouden voor schendingen van mensenrechten. De beslissing van de Grote Kamer om zich over deze zaak te buigen, benadrukt het fundamentele karakter van deze kwestie.
De zaak wordt gevoerd door advocaten Lisa-Marie Komp, Flip Schüller en Marieke van Eik van Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers en o.a. ondersteund door Vluchtelingenwerk Nederland.
Een zaak van Europese betekenis
De zaak kan een belangrijk precedent scheppen. Het Hof zal zich uitspreken over de verantwoordelijkheid van Frontex voor het respecteren van mensenrechten vóór, tijdens en na grensoperaties. De uitkomst van de zaak kan ook gevolgen hebben voor de manier waarop Frontex en andere EU-instellingen in de toekomst omgaan met hun monitoring- en rapportagetaken, evenals hun verplichtingen om daadwerkelijk op te treden tegen mensenrechtenschendingen.
De zaak vindt plaats tegen de achtergrond van voortdurende en grootschalige pushbacks langs de Europese buitengrenzen, een praktijk die systematisch wordt ingezet door Europese lidstaten om asielzoekers toegang tot Europa te ontzeggen. Als de "ogen en oren" van de Europese Unie speelt Frontex een cruciale rol in het bewaken van mensenrechten, maar deze zaak stelt de vraag of die verantwoordelijkheid daadwerkelijk wordt genomen.
Een signaal voor verandering
Met deze zaak hopen de organisaties, samen met het Syrische gezin, een belangrijk signaal af te geven: dat geen enkele EU-instelling boven de wet staat. De Grote Kamer geeft met deze zitting aan dat het Europees rechtssysteem bereid is om fundamentele vragen te onderzoeken over de rol en verantwoordelijkheid van Frontex en daarmee de Europese waarden van rechtvaardigheid en mensenrechten in acht te nemen.
Achtergrond
Frontex is eind 2021 door het Syrische gezin voor de rechter gedaagd. Het gezin, dat momenteel in Noord-Irak verblijft, houdt Frontex verantwoordelijk voor de mensenrechtenschendingen en illegale pushback waarvan zij slachtoffer werden en eist een schadevergoeding. In oktober 2016 kwam het gezin in Griekenland aan, waar hun asielverzoek werd geregistreerd. Maar elf dagen later werd het gezin door Frontex en de Griekse autoriteiten op een vliegtuig naar Turkije gezet, zonder dat op hun asielaanvraag werd beslist en zonder uitzettingsbesluit. Tijdens de vlucht werden de ouders gescheiden van hun vier jonge kinderen in aanwezigheid van Frontex-medewerkers . Ook mochten ze tijdens de vlucht met niemand praten. In Turkije werd het gezin direct gevangengezet.
Met de uitzetting werd het gezin slachtoffer van een zogenaamde pushback, waarbij mensen zonder voorafgaande procedure naar een ander land worden uitgezet. Daarmee is hen het recht om asiel aan te vragen ontzegd. Ook heeft Frontex hiermee het fundamentele verbod op non-refoulement geschonden, waarbij het verboden is om asielzoekers of vluchtelingen terug te sturen naar een land waar zij vervolging vrezen of het risico lopen op een onmenselijke behandeling. Beide zijn grondrechten van de Europese Unie en dus bindend, zoals ook in het EU-Handvest van de grondrechten is vastgelegd. Door kinderen tijdens de vlucht van hun ouders te scheiden, schond Frontex ook de rechten van het kind.
Na vrijlating vreesde de familie dat zij terug zou worden gestuurd naar Syrië, , waarop zij naar Noord-Irak vluchtten.
Praktische informatie
- Zittingsdatum: Dinsdag 4 februari 2025, 9.00 uur (zaal Grande Salle Palais)
- Locatie: EU Hof van Justitie, Luxemburg
- Journalisten kunnen zich aanmelden om de zitting bij te wonen. Vooraf aanmelden is noodzakelijk. Vind hier de instructies voor aanmelden en regels voor pers tijdens zittingen en uitspraken bij het EU Hof van Justitie.
- Via het Bluesky-account van Not on Our Border Watch zal live verslag worden gedaan van de zitting. Het Bluesky-account vindt u hier.
Informatie voor de pers
Voor interviewverzoeken of andere vragen, neem contact op met Anhela Alickovic (woordvoerder VluchtelingenWerk):
Eerdere berichten
- Hoger beroep ingesteld bij het HvJEU in de schadezaak tegen EU-agentschap Frontex voor hun rol in illegale pushback
- Frontex niet aansprakelijk want alleen lidstaten dragen verantwoordelijkheid
- Uitspraak in rechtszaak tegen EU-agentschap Frontex over illegale pushbacks
- EU-agentschap Frontex aangeklaagd voor illegale pushbacks
- EU-agentschap Frontex voor illegale pushbacks aangeklaagd