Frontex, het Europese grens- en kustwachtagentschap, wordt vandaag door een Syrisch gezin voor de rechter gedaagd. Het gezin werd in oktober 2016 illegaal door Frontex naar Turkije op het vliegtuig gezet, kort nadat het in Griekenland was aangekomen. Het is de eerste keer dat Frontex op deze manier voor het Gerecht van Eerste Aanleg van de EU verantwoordelijk wordt gesteld voor het illegaal uitzetten van mensen en schenden van fundamentele rechten. Berichten over soortgelijke pushbacks door Frontex stapelden zich afgelopen jaren op. Het gezin wordt bijgestaan door Flip Schüller, Marieke van Eik en Lisa-Marie Komp. De zaak wordt gesteund door BKB, VluchtelingenWerk Nederland, Sea-Watch Legal Aid Fund en Jungle Minds. Deze coalitie heeft ook de internationale campagne #notonourborderwatch gelanceerd.
Het Syrische gezin, met vier jonge kinderen tussen de 1 en 7 jaar, vroeg in oktober 2016 in Griekenland asiel aan. Hun verzoek daartoe werd geregistreerd. Elf dagen later werd het gezin door Frontex en Griekse autoriteiten op een vliegtuig naar Turkije uitgezet zonder dat zij een kans kregen op een asielprocedure. Evenmin was er een uitzettingsbesluit. Tijdens de vlucht, waar medewerkers van Frontex aanwezig waren, werden de vier jonge kinderen van hun ouders gescheiden. Ook werden zij gesommeerd niet te praten. In Turkije werd het gezin direct gevangengezet. Na vrijlating had de familie geen toegang tot basisvoorzieningen en lukte het hen niet het hoofd boven water te houden. Zij wonen inmiddels in Noord-Irak.
Schendingen van grondrechten
Het gezin werd met de uitzetting slachtoffer van een zogenaamde pushback, waarbij mensen zonder voorafgaande procedure naar een niet EU-land worden uitgezet. Daarmee is het gezin door Frontex het fundamentele recht om asiel aan te vragen ontzegd. Ook heeft Frontex hiermee het verbod op non-refoulement geschonden, een basisbeginsel van het internationaal recht waarbij het verboden is om asielzoekers of vluchtelingen terug te sturen naar een land waar zij vervolging vrezen of het risico lopen op een onmenselijk behandeling. Beide zijn grondrechten die in de Europese Unie gelden, zoals ook in het EU-Handvest van de grondrechten is vastgelegd. Door kinderen tijdens de vlucht van hun ouders te scheiden, schond Frontex ook de rechten van het kind omdat het de kinderen daarmee in een traumatische situatie bracht.
Ondermijning van waarden waarop de EU is gebouwd
Een inhoudelijke reactie van Frontex over zijn verantwoordelijkheid voor de pushback bleef sinds de uitzetting, nu vijf jaar geleden, uit. Ondertussen stapelen de berichten over illegale pushbacks door Frontex zich op. Prakken D’Oliveira Human Rights Lawyers houdt nu, namens het Syrische gezin, Frontex verantwoordelijk voor het schenden van fundamentele rechten: “Het schenden van grondrechten van de Europese Unie door een EU-agentschap is een ernstige ondermijning van de waarden waarop de Unie is gebaseerd. We roepen hiermee Frontex, en de EU, ter verantwoording om de rechtsorde te herstellen.” Het is de eerste keer dat het EU-agentschap op deze manier voor het Gerecht van Eerste Aanleg van de EU verantwoordelijk wordt gesteld voor het illegaal uitzetten van mensen en schenden van fundamentele rechten.
“Elke week nog worden mannen, vrouwen en kinderen die op de vlucht zijn voor oorlogen en geweld illegaal van de Europese grenzen verdreven. Hierbij kwamen ook mensen om, anderen werden aangevallen of mishandeld. Frontex speelt hierin een grote rol. Met de aanklacht houden we als Europese burgers de EU hiervoor verantwoordelijk en eisen een onmiddellijk einde van het schenden van mensenrechten en onderdrukking aan onze buitengrenzen.”
Internationale campagne
Met de indiening van de zaak lanceren VluchtelingenWerk, BKB, Jungle Minds en Prakken D’Oliveira Human Rights Lawyers de internationale campagne #notonourborderwatch. Op notonourborderwatch.com kunnen betrokken burgers een bericht aan de Europese Commissie sturen waarin Eurocommissaris Johansson, verantwoordelijk voor migratiebeleid, dringend wordt opgeroepen per direct een eind te maken aan het schenden van fundamentele mensenrechten aan de buitengrenzen van de EU. De campagne wordt door ngo’s over heel Europa ondersteund.
In de Media:
- NRC: Uitzetting Syrisch gezin ‘uniek bewijs’ dat Frontex medeplichtig is aan pushbacks
- De Groene Amsterdammer: Wie bewaakt de bewakers?
- Radio 1 Journaal: Advocaten naar Hof van Justitie vanwege pushbacks door Europese grenswacht
- In de Griekse krant Efsyn: Στο ευρωσκαμνί η Frontex για παράνομη επαναπροώθηση
- Duitse radio Deutschlandfunk: Europa Heute Abschiebung in die Türkei
Meer over de illegale pushbacks door Frontex:
- EU Grensagentschap Frontex keek bewust weg bij pushbacks. Bron: Groenlinks
- European Border Force Complicit in ‘Illegal’ Pushbacks, bron: Bellingcat
- How Frontex helps haul migrants back to Libyan torture camps. Bron: Spiegel
- Frontex accused of collussion with Libyan coast guards. Bron: infomigrants.net
- Fundamental rights, accountability and transparancy in European governance of migration: the case of the European border and coast guard agency Frontex. Bron: Respond Migration
- The EU borders agency plays a direct role in the Libyan coast guard’s interception operations contrary to previous denials. Bron: Lighthouse reports
- Brief Council of Europe Commissioner for Human Rights to Greece.
- Ombudsman opens inquiry to assess European Border and Coast Guard Agency (Frontex) ‘Complaints Mechanism’. Bron: European Ombudsman
- UNHCR warns of mounting refugee and migrant deaths in the Central Mediterranean. Bron: UNHCR
- EU watchdog opens investigation into border agency Frontex. Bron: Politico