Vier Nigeriaanse weduwen hebben gisteren Shell voor de Nederlandse rechter gedaagd wegens medeplichtigheid aan de dood van hun echtgenoten in 1995.
Barinem Kiobel, Baribor Bera, Paul Levula en Nordu Eawo werden op 10 november 1995 geëxecuteerd, samen met Ken Saro-Wiwa en nog vier andere politieke gevangenen (de zgn. 'Ogoni 9'). Het showproces dat aan de executies voorafging, werd internationaal veroordeeld vanwege de flagrante schendingen van het recht op een eerlijk proces. De executies werden omschreven als “judicial murder”.
De Ogoni 9 behoorden tot een groep prominente dissidenten uit Ogoniland die zich verzetten tegen het militaire regime van president Abacha en tegen Shell. Ken Saro-Wiwa was de oprichter van Movement for the Survival of the Ogoni People (MOSOP). MOSOP wilde dat Shell de ernstige olievervuiling in het gebied zou opruimen en dat de lokale bevolking van de oliewinning zou meeprofiteren. De protesten van MOSOP werden met bruut geweld door het militaire regime de kop ingedrukt.
Weduwen Esther Kiobel, Victoria Bera, Charity Levula en Blessing Nordu achten Shell medeplichtig aan de onrechtmatige detentie en executie van hun echtgenoten en aan mensenrechtenschendingen jegens henzelf. In de 140 pagina’s tellende dagvaarding wordt uiteengezet hoe Shell en het regime samenwerkten in hun poging het verzet van de Ogoni de kop in te drukken. Dat was nodig om Shell haar werkzaamheden te kunnen laten hervatten in Ogoniland, waaruit zij zich begin 1993 als gevolg van de onrusten noodgedwongen had teruggetrokken. Nigeria, dat haar inkomsten voor het overgrote deel uit olie haalt, is in belangrijke mate afhankelijk van de olieproductie door Shell; Shell, dat een aanzienlijk deel van haar winsten in Nigeria genereert, is op haar beurt afhankelijk van de Nigeriaanse staat.
Uit de dagvaarding blijkt onder meer dat Shell het regime aanspoorde om in te grijpen bij protesten, ook nadat daarbij al veelvuldig doden waren gevallen, en dat zij daarbij logistieke en financiële ondersteuning leverde. Zij bleef het regime wijzen op de economische gevolgen van de onrusten, wat uiteindelijk leidde tot het Ogoni 9-showproces. Tijdens het proces liet Shell haar belangen behartigen door haar advocaat, die ook betroken was bij de omkoping van getuigen. Op geen enkel moment verbond Shell enig vervolg aan de ernstige mensenrechtenschendingen waarin zij zich verwikkeld wist. Wel bood zij Ken Saro-Wiwa aan om zich voor hem in te spannen, maar uitsluitend als MOSOP haar internationale protest zou staken. Dat werd door Saro-Wiwa geweigerd. Al die tijd bleef Shell onverminderd constructief met het regime samenwerken, en nog geen maand na de executies kondigde ze een nieuw grootschalig gasproject aan. Op dat moment had de internationale gemeenschap Nigeria politiek en economisch al in de ban gedaan.
De weduwen eisen een verklaring voor recht van onrechtmatigheid en aansprakelijkheid, en een openbaar excuus van Shell.
Zij worden bijgestaan door advocaten Channa Samkalden en Tom de Boer.
Bijlagen
- De website van Amnesty International in verband met deze zaak: 'Eén Nigeriaanse weduwe vs Shell'
- W. Feenstra, 'Shell is medeplichtig aan de executie van negen activisten, aldus hun weduwen' | De Volkskrant (29 juni 2017)
- R. Ratcliffe, 'Ogoni widows file civil writ accusing Shell of complicity in Nigeria killings' | The Guardian (29 juni 2017)